Nhân loại trong tiến trình từ mông muội tới văn minh đã dần hoàn thiện rất nhiều thứ, từ đời sống vật chất cho tới tinh thần, trong đó, không thể không kể tới sự ngày càng quan tâm đến hình thức của mình. Sự quan tâm đến hình thức của mỗi cá nhân xuất hiện khi bỗng một ngày, có lẽ là vô tình, người ta nhìn thấy bóng mình qua làn nước. Kể từ ấy, con người có nhu cầu ngắm nhìn mình mỗi ngày mỗi nhiều hơn, nhu cầu làm đẹp cũng dần dần xuất hiện một cách bức thiết hơn. Từ đông sang tây, từ cổ chí kim, ai không muốn ngắm vuốt chính mình. Thế nên cá ở bến sông Trữ La mới ngẩn ngơ vì bóng Tây Thi. Hay anh chàng Narcisse xinh trai đã chết vì say mê chính cái bóng của mình.
Gương là bạn của phụ nữ. Đàn ông có thể không soi gương nhưng phụ nữ thì không thể :))) ngay cả như vô tình đi ngang tấm kính bóng lộn trên phố cũng phải liếc vào soi xem mình như thế nào. Đó là phản xạ tự nhiên luôn chứ không phải là quán tính nữa. Thế giới mà không có gương soi thì quả là thảm hoạ, nhẹ nhàng lắm cũng phải trở nên hỗn loạn lộn tùng phèo như câu truyện thế giới không gương soi trong Doraemon. Phụ nữ xấu đẹp gì cũng thích soi, chẳng những soi bản thân mình qua gương để tự thấy mình đẹp, mà còn soi cả người khác để thấy mình...đẹp hơn. Có chút sân si mới là phụ nữ (dù rằng tôi thấy cái sân si đó nó cứ khó ưa kiểu gì ấy. Haha)
Gương không chỉ là vật để soi, để ngắm vuốt, nó còn là vật quy chiếu tâm trạng con người. Soi gương là soi tâm, chính vì vậy mà Giả Thuỵ mới phải chết vì cái gương phong nguyêt bảo giám. Chẳng phải tâm tưởng của Giả Thuỵ đã chết từ sau lần bị Phượng Thư lập mưu dội cho thùng nước lạnh hay sao. Nếu chỉ vì cảm hàn thì đâu cần lão đạo sĩ cho chiếc gương ấy, uống thuốc bệnh cũng tự khỏi. Mà đã vì tâm bệnh thì dù một vạn chiếc gương phong nguyệt bảo giám cũng không thể cứu được. Bởi tâm si mê nên soi gương không phân được giả thật, chạy theo ảo ảnh để rồi cuối cùng vong mạng. Đáng thương thay anh si tình gặp ai không gặp lại gặp nhằm Phượng Ớt.
Nhân loại sau một thời gian dài soi gương qua làn nước đã tiến tới việc chế tạo ra những chiếc gương bằng đồng bằng bạc. Thế nhưng, chất liệu đồng bạc khiến chất lượng gương soi không rõ nét, bị mờ nhiều. Lại phải trải qua một thời gian dài nữa, con người mới tìm ra cách chế tạo thủy tinh và từ đó soi gương bằng chất liệu này. Việc phát minh ra kính/thủy tinh có lẽ là một điều kỳ diệu không kém gì các phát kiến khác thuộc văn minh vật chất, chẳng thế mà nhiều dân tộc có quan niệm rất thiêng liêng về tấm gương, coi đó như nơi giữ gìn linh hồn của con người. Chính vì gương ở chốn khuê phòng là vật bất ly thân của người phụ nữ nên nó cũng mang theo tâm hồn và cả cuộc đời của các cô các bà. Khi vui thì họ thích soi gương điểm phấn, nhìn ngắm vẻ mỹ miều của chính mình "cùng thầy me em dậy sớm, em vấn đầu soi gương". Khi buồn rầu tiều tuỵ, thì tấm gương lại là thứ mà họ muốn né tránh. Cả đấng nam tử Hán đại trượng phu như Chu Du, Ngũ Tử Tư khi nhìn thấy vẻ ốm yếu bệnh hoạn, mái đầu bạc của mình trong gương còn đập vỡ kính thì huống gì là phụ nữ. Gương trở thành vật biểu thị tình cảm, biểu thị sự buồn vui của con người. Tâm trạng thê lương buồn thảm của một chinh phụ có chồng ra trận đã quá lâu không thấy về
Hương gượng đốt hồn đà mê mải
Gương gượng soi lệ lại chứa chan (Chinh phụ ngâm - Đặng Trần Côn)
Hay nỗi lòng u ám không có tương lai của một phụ nữ đã lỡ bước sang ngang trái duyên trái phận, tâm hồn nàng héo chết:
Chị giờ tóc rối tơ vương
Em còn cho chị lược gương làm gì?
Chính là vì
Nương song luống ngẩn ngơ lòng
Vắng chàng điểm phấn trang hồng với ai (chinh phụ ngâm - Đặng Trần Côn)
Người phụ nữ chỉ đẹp vì người mình yêu dấu. Nên khi xa vắng tâm trạng nàng cô đơn buồn tủi, hình dung võ vàng thì đến cả bóng mình trong gương cũng trở nên xa lạ. Không có người yêu bên cạnh tô son điểm phấn cũng bằng thừa.
Sầu đối gương loan bóng lạ người
Chàng không lại nữa đẹp cùng ai.(Mai rụng - Leiba)
Khi ấy việc điểm phấn tô son không còn ý nghĩa tô điểm làm đẹp nữa, mà chỉ để ngạo nhân tình thế thái.
Gương loan còn là một điển cố văn học.
Chuyện rằng :
Diểm Tân Vương nuôi một con chim loan, nhưng ba năm không hót được một tiếng nào.
Sau có người bảo :
- Chim loan có đôi mới hót.
Tân Vương liền dùng gương lớn đặt trước lồng. Chim loan nhìn vào gương tưởng là đồng loại, nên cất tiếng hót, rồi cứ hót mãi và hót hoài cho tới khi khan giọng chết.
Vì thế mới có thơ rằng :
Đã gác gương loan treo giá ngọc,
Nỡ hoài chim cú đậu cành mai. (Cao Bá Quát)
Gương loan biểu thị cho tình cảm vợ chồng gắn bó, son sắt khó chia lìa. Bởi vì hằng ngày gương soi hình soi bóng, nên nó cũng trở thành một vật nối giữa hiện thực và tâm linh. Đến cả bậc quân vương khi mất đi người đầu ấp tay gối cũng chỉ có thể
Đập cổ kính ra tìm lấy bóng
Xếp tàn y lại để dành hơi (Khóc Thị Bằng - Tự Đức)
Thế nên khi lòng người đơn sai, gương vẫn sáng trong như vậy nhưng soi trong gương đã khác.
Hà huống như kim loan kính trung
Thiếp tâm vị cải, quân tâm cải (Hành lộ nan - Lý Bạch)
Tình cảm đã không còn, tâm can đứt đoạn, thì mảnh gương cũng chẳng vẹn nguyên
Phòng tiêu lạnh ngắt như đồng
Gương loan bẻ nửa, dải đồng xé đôi (Cung oán ngâm khúc - Nguyễn Gia Thiều)
Gương vỡ khó lành. Ở đời câu chuyện li kì của Từ Đức Ngôn với Nhạc Xương Công chúa không lặp lại hai lần. Nên nếu ai đã chung bóng chung đôi trước gương loan, nếu một mai thay tâm đổi ý xin nghĩ lại. Nỗi lòng nhung nhớ tương tư nếu không thấu hiểu, xin về mà ngắm trước gương trong.
Thử thời hoành ba mục
Tích thời lưu lệ tuyền
Bất tín thiếp trường đoạn
Quy lai khán thủ minh kính tiền.(Trường tương tư - Lý Bạch)